دکتر شهرام محمدخانی
استاد تمام روانشناس بالینی دانشگاه خوارزمی
آزمون شخصیتی مایرز- بریگز MBTI یک پرسشنامه خودسنج است که برای قابل درک و استفاده نمودن نظری سنخهای روانشناسی یونگ در زندگی روزمره طراحی گردیده، آزمون شخصیتی مایرز- بریگز توسط مایرز- بریگز (۱۹۲۰) بر مبنای نظریه شخصیتی یونگ ساخته شده است. نظریه تیپ شخصیت یونگ، یکی از جامعترین نظریههایی است که تاکنون بکار رفته است. بر این اساس، وقتی ذهن فعال است، (اطلاعات را دریافت و درک میکند و یا آنها را سازماندهی و در موردشان نتیجهگیری و داوری میکند). برای دریافت اطلاعات دو راه متفاوت وجود دارد که یونگ آنها را حسی و شهودی نامید و شیوههای متفاوت داوری را فکری و احساسی نامگذاری کرد. همه افراد در دنیای درونی و بیرونی خود از این چهار پدیده ضروری بهره میبرند.
یونگ دنیای بیرونی، مردم، اشیا و تجربه را، برونگرایی و دنیای درونی، افکار و بازتابهای داخلی را درونگرایی نامید. مایرز و بریگز توانستند بر اساس مطالعات یونگ، چهار جفت ترجیح ضد هم را تعیین نمایند. ترجیحات در نظر گرفتهشده توسط مایرز و بریگز به ترجیحات انرژیدهنده، جمعآوری اطلاعات، تصمیمگیری و سبک زندگی تقسیم میشود.
ترکیبهای مختلف این چهار بعد، تیپ شانزدهگانه شخصیت را تشکیل میدهد. یونگ نظریه سنخهای شخصیتی را برای ردهبندی افراد برحسب الگوهای شخصیتی متفاوت ارائه کرده است. نظریه یونگ بر روی گرایشها و کارکردهای روانی زیر تمرکز دارد:
برونگرایی در مقابل درونگرایی (EI)، حسی در مقابل شهودی (SN) تفکری در مقابل احساسی (TF) قضاوتی در مقابل ادراکی (PJ) که بعداً به ایجاد سنخ نمای مایرز- بریگز انجامید. نظریه مایرز –بریگز برای مشخص ساختن سنخهای شخصیتی و گرایشهای شغلی، مشاوره ارتباطی و تحصیلی-برنامه ریزی سازمانی-ساخت گروه-حل مسئله-آموزش مدیریت و رهبری- چند فرهنگی ارائه شده است. البته کاربردهایی همجهت مشخص نمودن نوع یادگیری افراد دارد. به همین خاطر بعضی مواقع به این سنخها، سبکهای یادگیری هم گفته میشود.
برونگرایی-درونگرایی (EI)
برونگرایی و درونگرایی نحوه دریافت انرژی را مشخص میکنند. برونگرایان بر اساس انرژی گرفتن از افراد و اشیا دیگر عمل میکنند. ولی درونگرایان از انرژی درونی و از ایدهها و مفاهیم خود انرژی میگیرند. دامنه موضوعات موردتوجه برونگراها وسیع ولی میزان اطلاعات آنها سطحی است، درحالیکه درونگراها در موضوعات خاص، تمام اطلاعات موجود را دریافت میکنند.
حسی -شهودی (SN)
این محور به راههای ترجیحی ادراک مربوط میشود. ادراک حسی گرفتن اطلاعات با استفاده از حواس ۵ گانه است (ادراک مستقیم) و ادراک شهودی (غیرمستقیم) برعکس، ورای فرایند حواس عمل میکند. افراد حسی بیشتر روی جزئیات متمرکز بوده و بر حواس ۵ گانه تکیه میکنند. ولی افراد شهودی بیشتر بر کلیات و معانی تمرکز دارند. افراد حسی سخنرانی سازمانیافته و منظم و روش آموزشی گامبهگام را میپسندند در حالی که افراد شهودی جهت یادگیری خود به مشاهده نقشهها و جداول میپردازند.
تفکری-احساسی (TF)
این محور به چگونگی اتخاذ یک تصمیم مربوط میشود. بعد TF اساساً همان مفهوم جزماندیشی در برابر انعطافپذیری است. افراد متفکر دوست دارند بهصورت تحلیلی، منطقی و بر اساس اصول رویکردهای غیرشخصی تصمیمگیری کنند. افراد احساسی به همنوایی باارزشها اهمیت میدهند و از تمرین در گروههای کوچک مخصوصاً گروههای هماهنگ لذت میبرند.
قضاوتی- ادراکی (PJ)
این محور به تفسیر اطلاعات مربوط میشود. افراد ادراکی مایلاند بیشتر به اطلاعات مربوط به محیط تکیه کنند در حالی که افراد قضاوتی مایلاند تفسیرهای خود را فراتر از اطلاعات موجود ادامه دهند. این بعد در کارهای یونگ بیشتر حالت تلویحی دارد تا صریح و واضح و بیشتر نشانگر تشریکمساعی مایرز و بریگز است.
. نهایت اینکه مایرز بیان میکنند که در نتیجه ترجیحات ۸ گانه چهار محور گفتهشده، ۱۶ سبک یادگیری و سنخ شخصیتی شکل میگیرد که هر سنخ ترکیبی از (حرف اول) این ترجیحات است.
درونگرا، حسی، تفکری، قضاوتی ISTJ
این دسته از افراد احساس مسئولیت و وظیفهشناسی زیادی نسبت به سازمانها، خانواده و روابط در زندگیشان دارند. باانرژی زیاد در جهت اتمام کارها و بهموقع و کامل انجام شدن آنها میکوشند. این افراد در عقایدشان ثابتقدم و شفاف هستند زیرا بهواسطه بهکارگیری ملاکهای منطقی بر اساس تجربیات و دانش خود بهطور دقیق به آن رسیدهاند. به نظر تایگر ISTJ افرادی منطقی هستند که انتظار دارند دیگران هم مانند آنها رفتار کنند. آنها گاهی در درک نیازهای دیگران با دشواری روبهرو میشوند بخصوص زمانی که متفاوت از باورهای آنها باشد.
درونگرا، حسی، احساسی، قضاوتی ISFJ
ISFJ ها، افرادی قابل اعتماد و محافظهکار هستند، متعهد به افراد و گروهی هستند که با آنها در ارتباطاند. با انرژی یکنواختی برای اتمام کارها در سر موقع کار میکنند. این تیپ شخصیت نیز برای حقیقت احترام قائلاند، بهصورت اولیه از حس کردن بهره میبرند. توجه کمی به قسمتهای تفکر و شهودی دارند. افرادی مسئولاند و از اینکه موردنیاز باشند لذت میبرند. بیریا و واقعبین هستند.
درونگرا، شهودی، احساسی، قضاوتی INFJ
INFJ ها از نعمت درک شهودی معانی و ارتباطات پیچیده انسانی برخوردارند. آنها درکی دوراندیشانه از روابط بین فردی انسانها و پیشامدها دارند. برای تصمیمگیری، ونیز همدلی کردن برای فهمیدن سایرین ارزشهای شخصی را به کار میگیرند. حساس، دلسوز و همدل و عمیقاً به ارزشهای دیگران متعهد هستند. توجه کمی به قسمتهای احساسی و تفکری دارند. صمیمی، متعهد، وفادار و آرمانگرا هستند.
درونگرا، شهودی، تفکری، قضاوتی INTJ
این اشخاص اندیشمندان استراتژیک خوبی هستند و بهآسانی میتوانند امتیازات و اشکالات همه موقعیتها را درک کنند. آنها برای دانش ارزش زیادی قائلاند و این مهارت را از خود و دیگران انتظار دارند. بهویژه از سردرگمی، بههمریختگی و عدم- کارایی متنفرند. در میان انواع گونههای شخصیتی بسیار مستقل عمل میکنند. آنها در صورتی از قوانین پیروی میکنند که آن را موافق رسیدن خود به اهدافشان بدانند.
درونگرا، حسی، تفکری، ادراکی ISTP
این اشخاص آنچه پیرامونشان میگذرد، بهخوبی تحت نظر دارند. هسته اصلی مشکل را بهسرعت یافته و با بالاترین کفایت و کمترین کوشش حل میکنند. آنها صریح و اهل عمل هستند. تصمیمات منطقی میگیرند و مسائل را بهخوبی توضیح میدهند. این اشخاص به خاطر میل به آزاد بودن، بیشازحد لازم چیزی را تدارک نمیبینند و سبب میشود که آنها بخشی از کار را انجام ندهند و آن را به اتمام نرسانند؛ بنابراین داشتن یک برنامه دقیق میتواند به آنها کمککننده باشد.
درونگرا، حسی، احساسی، ادراکی ISFP
در زمان حال زندگی میکنند، برای دنبال کردن علائق شخصی و کاری، اهمیت زیادی میدهند. به تعهداتشان نسبت به دیگران و اموری که برایشان مهم است، وفادارند. افرادی هستند که علاقه به رهبری کردن ندارند، از اینرو پیروانی خوب محسوب میشوند. در کارهای گروهی بهصورت فعال شرکت میکنند، صبور و انعطافپذیر هستند. کنار آمدن با آنها آسان است. این اشخاص قضاوت کننده نیستند و با توجه به واقعیتها دیگران و نظرات آنها را میپذیرند.
درونگرا، شهودی، احساسی، ادراک INFP
این افراد، هستهای درونی از ارزشها دارند که آنان را در تصمیمگیریها و تعاملاتشان هدایت میکند. نیازهای عاطفی و روانشناختی دیگران را تشخیص میدهند و به آن احترام میگذارند. از بحث کردن درباره تغییرات مثبت در آینده لذت میبرند. معمولاً کنجکاو خلاق و دارای بینشهای بلندمدت هستند. شدت احساسات خود را بندرت ابراز میکنند و اغلب آرام و بیسروصدا هستند. نسبت به انتقاد بهشدت حساس هستند. از خود توقع بیشازاندازه دارند و به همین دلیل برای خود معیارهای سطح بالا در نظر میگیرند.
درونگرا، شهودی، تفکری، ادراکی INTP
این افراد کنجکاو هستند و به نظریهپردازی و بحث پیرامون امور انتزاعی علاقهمند هستند. توجه کمی به قسمتهای حسی و احساسی دارند. ظاهری آرام و در خود فرورفته دارند. آنها ترجیح میدهند صحبتهایشان هدفمند و منطقی باشد. اگر بتوانند احساسات خود را با اشخاص دیگری در میان بگذارند، برداشت واقعبینانهتر و عینیتری از خود به دست میآورند.
برونگرا، حسی، تفکری، ادراکی ESTP
این دسته افراد، پرانرژی و فعال در حل مسائل، پاسخگویی خلاق در موقعیتهای چالشبرانگیز در محیط پیرامون هستند. بندرت اجازه دخالت به قوانین یا رویههای استاندارد را میدهند و راه جدید برای استفاده از نظام موجود مییابند. منعطف، سازگار، مبتکر و کاردان هستند و میتوانند اقلیتهای متضاد را به سمت یکدیگر جذب کنند و یک گروه خوب را تشکیل دهند. آنها تحلیلگر، حلکننده خردمند مسائل، درستکار و دارای اعتمادبهنفس هستند.
برونگرا، حسی، احساسی، ادراکی ESFP
این افراد، عاشق زندگیاند. شاداب و با نشاط و واقعبین هستند، در حال زندگی میکنند و لذت را در مردم، غذاها و دنیای پیرامون و فعالیتها مییابند. متمرکز بر روبرو شدن با نیازهای بشری با استفاده از راههای بدیع هستند. به دنبال حقایقاند و جزییات را بخوبی در حافظه خود نگه میدارند. توجه کمی به قسمتهای شهودی و تفکر دارند. آنها به مشاهده رفتارهای انسانی علاقه دارند. اشخاصی صبور و شکیبا، بسیار همدل و مبادیآداب هستند، معمولاً میتوانند دیگران را وادار کنند تا پیشنهادها و نظرات آنها را بپذیرند.
برونگرا، شهودی، احساسی، ادراکی ENFP
برای این اشخاص، زندگی ماجرایی بدیع با پیشامدهای مهیج است. درباره مردم تیزبین و درباره حال و آینده با بصیرت هستند. در محل کار خود سازگار و با نشاط هستند. برای تفاهم و توافق ارزش قائل است و دوست دارند که دیگران را شادمان کندو در صورت امکان با نیازهای دیگران سازگار خواهند شد. نیاز به تأیید شدن از جانب دیگران دارد و بیدرنگ از دیگران قدردانی و حمایت میکند. توجه کمی به قسمتهای حسی و تفکری دارد.
برونگرا، شهودی، تفکری، ادراکی ENTP
این افراد محیط پیرامون خود را از جهت فرصتها و امکانات بررسی میکنند. الگوها و ارتباطاتی را که برای دیگران بخوبی روشن نیست را درک میکنند. در ایجاد احتمالات مفهومی و تحلیل راهبردی تبحر دارند. تحلیلگر، خردمند و عینی، دارای اعتمادبهنفس و جستجوگر هستند. ازنظر سالتر آنها به الهامات خود بیش از هر چیز دیگری بها میدهند و میخواهند ایدههای خود را به واقعیت تبدیل کنند.
برونگرا، حسی، تفکری، قضاوتی ESTJ
ESTJ ها به سازماندهی طرحها و عملیات، روشها و افراد علاقهمند هستند و بر اجرای آنها نظارت میکنند. رویکردی عینی به حل مسئله داشته، توجه کمی به بخشهای شهودی و احساسی دارند. آنها منتقدانی منطقی، تحلیلگر، عینی، قاطع، شفاف و دارای اعتمادبهنفس هستند. کارهایی را ترجیح میدهند که نتایجی سریع، قابلملاحظه و ملموس داشته باشد. در داوری نسبت به دیگران راحت هستند و از نظم و انضباط فراوان برخوردارند. برای رسیدن بهموقع برنامههایشان تلاش میکنند و کارهایشان را با کارایی هرچه بیشتر انجام میدهند.
برونگرا، حسی، احساسی، قضاوتی ESFJ
این افراد سازماندهی اشخاص و موقعیتها و کار کردن با دیگران را برای اتمام دقیق و بهموقع امور دوست دارند. اجتماعی و خونگرم هستند و از تأیید شدن دلگرم میشوند و از بیتوجهی و نامهربانی صدمه میخورند. تمرکز بر زمان حال دارند و تصمیمات اساسی آنان روی تجربه و واقعیت است. آنها عملگرا، معقول، واقعبین و قاطع، دقیق و باثبات هستند. این اشخاص اغلب نیازهای شخصی خود را نادیده میگیرند، زیرا میخواهند هر طور شده دیگران را راضی کنند. برای آنها پاسخ، نه دادن دشوار است.
برونگرا، شهودی، احساسی، قضاوتی ENFJ
این افراد دارای هماهنگی زیادی با دیگران هستند، از همدلی برای درک سریع نیازهای هیجانی، انگیزهها و علائق دیگران بهره میگیرند. به بهترین وجه دیگران را تشویق میکنند و میتوانند رهبرانی الهامبخش و نیز پیروانی وفادار باشند. آنها وفادار، صمیمی، دلسوز، حامی و قابل اعتماد هستند. مسئولیت سازماندهی تعامل بین همکاران، دوستان و خانواده را بر عهده دارند. توجه کمی به بخشهای تفکری و حسی دارند.
برونگرا، شهودی، تفکری، قضاوتی ENTJ
بهطور ذاتی رهبر و سازمان دهنده هستند بهسادگی مفهومسازی کرده و امکانات را به طرحهایی برای هدفهای عینی بلندمدت و کوتاهمدت تبدیل میکنند، بهآسانی شیوههای غیرمنطقی و ناکارآمد را شناسایی کرده و برای تصحیح آنها تلاش میکنند. لذا منتقدانی ذاتی هستند. توجه کمی به بخشهای حسی و احساسی دارند. این افراد ازآنجهت که میخواهند بهسرعت به دنبال چالشهای بزرگتر بروند، گاه باعجله تصمیمگیری میکنند. اگر بیشتر به احساسات خود دقیق شوند و از دیگران کمک بگیرند، میتوانند موفقتر ظاهر شوند.
توصیف آزمون شخصیتی مایرز- بریگز
آزمون شخصیتی مایرز- بریگز MBTI دارای فرمهای متفاوتی است که هر کدام کاربردهای متفاوتی دارد. اولین فرمهای آزمون شخصیتی مایرز- بریگز MBTI فرمهای A و B است که در سال های ۱۹۴۴- ۱۹۲۴ برای مشخص ساختن ترجیحات ساخته شدند. ادامه تحقیقات در سال های ۱۹۶۲- ۱۹۵۶ منجر به ایجاد فرمهای C و E شد. فرم F با ۱۶۶ سؤال در سال ۱۹۶۲ ساخته شد ولی از رایجترین آنها فرم G است؛ که در سال ۱۹۸۹ منتشر شد و در دو مطالعه در سال ۲۰۰۱ و در سال ۲۰۰۳ مورد بازبینی قرار گرفت. چندین تفاوت بین فرمهای جدید و فرمهای پیشین (فرم G قبل از فرم M و فرم K قبل از فرم Q) وجود دارد.
فرم M
این ابزار کاملترین نسخه نسل اولآزمون شخصیتی مایرز- بریگز است. فرم M سنخ نمای مایرز –بریگز در مقایسه با فرم G مزایا و تصریحاتی داشته و برای بزرگسالان هنجاریابی شده است. سؤالات آن بروز رسانی شده و جملات و واژهها برای یادآوری، فارغ از زمان یا نا وابسته به زمان بازبینی گردیده که بیشتر بر زمان حاضر تمرکز دارند تا اطلاعات گذشته، تعداد سؤالات از ۹۴ به ۹۳ کاهشیافته است که ۲۱ مورد بعد برونگرایی- درونگرایی،۲۶ مورد به حسی- شهودی،۲۴ مورد فکور- احساسی و ۲۲ مورد باساختار- منعطف را اندازهگیری میکنند.
در این فرم از آزمودنی خواسته میشود که از بین دو گزینه تنها یک مورد را انتخاب نماید. نمرهگذاری فرم M از نظریه پاسخ به سؤال ریشه گرفته، این روش، نمرهگذاری دقیقتر داشته و اجازه انتخاب دادههایی که اطلاعات بهتری درباره ترجیحات پاسخدهندگان فراهم میآورد.
فرم Q
فرم Q برجستهترین ابزار نسل دوم آزمون شخصیتی مایرز- بریگز است که متشکل از ۱۴۴ سؤال هست. این ابزار فقط از طریق رایانه قابل نمرهگذاری است. درمجموع این ابزار برای بعد E-I،۳۸ سؤال، برای بعد S-N39 سؤال، برای بعد T-F35 سؤال و برای بعد J-P32 سؤال ارائه نموده است. همچنین این روش امکان فراخوانی ترجیحات همبسته را فراهم میآورد و دقت تشخیص ترجیحات را افزایش میدهد استفاده از این فرم در تشخیص ترجیحات شغلی دیده میشود که ثبات بیشتری دارد. لذا ثبات بالایی را در باز آزمایی و پایایی بالاتری را در تداوم نمرات نشان میدهد.
اجرا و نمرهگذاری آزمون شخصیتی مایرز- بریگز
آزمون شخصیتی مایرز- بریگز عینی بوده و قابلاجرا بر روی افراد به هنجار است. میتوان از آن در راستای پژوهش یا به عنوان یک ابزار بالینی یا آموزشی استفاده نمود. سؤالات این پرسشنامه را هر فردی با داشتن حداقل سواد- در حد تحصیلات بالاتر از دوره ابتدایی – میتواند پاسخ دهد. در این پرسشنامه انتظار بر این است که به تمام سؤالات پاسخ داده شود، در بررسی پاسخنامه اگر سؤال یا سؤالاتی بیپاسخ مشاهده شود آزمودنی تشویق شود که سؤالات مذکور را تکمیل نماید.
در مواردی که آزمودنی نتواند تصمیم بگیرد که چه پاسخی به سؤال خاصی بدهد یا معنی یک سؤال برای وی مشخص نباشد، میتواند از پاسخ خنثی استفاده کند. اگر در پاسخنامه سؤالات زیادی بدون پاسخ باشد آن پاسخنامه از اعتبار لازم برخوردار نبوده و درنتیجه تصحیح نمیشود.
اعتبار و روایی آزمون شخصیتی مایرز- بریگز
نتایج متعددی از بررسی پایایی به شیوه تعیین همسانی درونی و روش باز آزمایی برای نسلهای مختلف آزمون شخصیتی مایرز- بریگز گزارش شده است. نتایج آلفای کرونباخ در بزرگترین و کلیترین نمونه (شامل ۲۸۵۹ نفر) برای فرم M (مایرز و همکاران، ۱۹۹۸): برای ابعاد E-I و T-F برابر ۹۱/۰، در ابعاد S-N و J-P برابر ۹۲/۰ بوده است، نتایج باز آزمایی نیز به تفکیک هر قیاس و هر تیپ چهارحرفی، جداگانه موردبررسی قرار گرفته شده است.
نتایج مطالعات باز آزمایی تا حدودی تحت تأثیر فواصل بین دو اجرا و همچنین سن آزمودنیها نوسان داشته است؛ که انتظار میرود با افزایش سن پایایی نمرات در فواصل زمانی افزایش یابد. در آزمون شخصیتی مایرز- بریگز تحقق این پیششرط (روایی) نیازمند این است که ثابت شود قطبهای رجحانی در هر بعد، همسان با تعاریف ارائهشده در نظریه یونگ-مایرز هست و مهمتر اینکه، تعاملات پویای فرض شده توسط یونگ و مایرز در نتایج این ابزار قابل مشاهده است.
شانزده ترکیب تیپ شخصیتی افراد با ویژگیهای عمومی و گرایشهای شغلی آنها
| حسگرایی S | شهودگرایی N | ||||
|
|
تفکری T | احساسی F | تفکری T | احساسی F | |
| قضاوتی J | ISTJ
عملگرا، معتدل، قاطع، منطقی، مستقل
مدیریت، علوم اداری |
ISFJ
عملگرا، انتزاعی، با تشریکمساعی، حساس علوم پزشکی و امور مذهبی |
INTJ
اندیشمند، آیندهنگر، معقول و مستقل زمینههای علمی، کامپیوتر، فنی |
INFJ
اندیشمند، نمادگرا، متعهد و دلسوز خدمات مشاورهای، مذهب و آموزش |
درونگرایی |
| ادراکی
P |
ISTP
مستقل، منطقی، حلکننده، واقعگرا تجارتهای مشکل و زمینههای فنی |
ISFP
قابلاعتماد، مهربان و معقول، انتزاعی و عملگرا زمینههای بهداشت، سلامت |
INTP
منطقی، کنجکاو، مستقل، اندیشمند، دلسوز زمینههای علمی و فنی |
INFP
منطقی، زیرک، ایده آل گرا، کنجکاو، خلاق هنر و علوم تجاری |
|
| ادراکی
P |
ESTP
مشاهدهگر، فعال، حلکننده مسائل، مدعی بازاریابی و تجارت |
ESFP
مشاهدهگر، فعال، ایدئالگرا، خونگرم بهداشت و آموزش |
ENTP
خلاق، نظریهپرداز، تحلیلگر، منطقی، پرسشگر علوم، مدیریت، فنّاوری |
ENFP
کنجکاو، خلاق، پرانرژی، مهربان، با تشریکمساعی و خونگرم خدمات مشاورهای و آموزشی |
برونگرایی |
| قضاوتی J | ESTJ
منطقی، قاطع، انتقادگر، عملگرا و سیستماتیک مدیریت و علوم اداری |
ESFJ
واقعگرا با تشریکمساعی، عملگرا، قاطع آموزش، بهداشت، مذهب |
ENTJ
تحلیلگر، مفهوم گرا، برنامهریز و بانفوذ مدیریت و رهبری |
ENFJ دلسوز، صدیق، دوستدار تنوع و حامی افراد هنر مذهب و آموزشوپرورش |
|
داندی
