آماده سازی بیماران برای جراحی با بهره گیری از اصول و تکنیک های روانشناسی

دکتر شهرام محمدخانی دانشیار روانشناسی بالینی دانشگاه خوارزمی

استفاده از تکنیک ها و راهبردهای روانشناسی به منظور آماده سازی بیماران برای جراحی بسیار مهم است. امروزه صحبت کردن با بیماران، آموزش و آماده سازی آن‌ها  قبل از عمل جراحی بسیار معمول است. اکنون بسیاری از پزشکان  با استفاده از نوارهای ویدیویی و جزوه‌های آموزشی، فرایند عملیات جراحی را به بیماران توضیح می‌دهند.

علاوه بر این  بیماران تشویق می‌شوند که قبل از عمل جراحی از بیمارستان دیدن کنند تا برای آن‌ها مکانی عجیب و ترسناک جلوه نکند. مطالعات پژوهشی در زمینه‌ی این موضوع به چند راهبرد مفید منجر شده است که در زیر به آن‌ها اشاره می‌شود.

افراد می‌توانند با کسب اطلاعات دقیق درباره‌ی عملی که قرار است در مورد آن‌ها انجام شود و نیز آگاهی از احساسات، ناراحتی‌ها و گرفتاری‌هایی که در نتیجه‌ی این عمل ممکن است تجربه کنند، خود را برای عمل جراحی آماده سازند. دو اصل مرتبط با کسب اطلاعات درباره‌ی جراحی عبارتند از:

• برای افراد داشتن فرصت برای شناخت و آماده شدن برای آنچه که قرار است برای آن‌ها اتفاق بیفتد، مایه‌ی تسلی است،
• بهتر است نوع اطلاعات ارایه شده با نیازها و خواسته‌های بیماران منطبق باشد. برخی افراد ترجیح می‌دهند از جزئیات خاص شیوه‌ی جراحی اطلاع داشته باشند، ولی برخی دیگر با توضیحات کلی درباره‌ی چیزی که اتفاق خواهد افتاد، بدون ذکر جزئیات ناخوشایند، راضی می‌شوند.

راهبردهای آماده سازی بیماران برای جراحی

به منظور آماده سازی بیماران برای جراحی راه های مختلفی وجود دارد. استفاده از مهارت‌های مقابله‌ای مقابله ای موثر به طور ویژه برای پشت سر گذاشتن  موفقیت آمیز عمل جراحی مفید هستند.

خود آرام سازی یک مهارت مقابله‌ای بسیار سودمند است، به خصوص وقتی که از مهارت‌های خود آرام سازی به عنوان روشی برای افزایش خود کارآمدیتان در یک موقعیت استرس زا استفاده می‌کنید.

شوخ طبعی و استفاده از سیستم‌های حمایت اجتماعی نیز می‌تواند بسیار مفید باشد. همچنین شما می‌توانید با حرف زدن با خودتان درباره‌ی مسئله، احساس کنترل درونی‌تان را حفظ کنید.

مقدار متوسطی از اضطراب قبل از جراحی خوب است، زیرا اگر شما نگرانی‌های خود را به طور کامل انکار کنید، ممکن است برای کسب اطلاعات و آماده سازی خود تلاش نکنید. اما با استفاده از مهارت‌های مقابله‌ای خوب می‌توانید سطح ترس و اضطراب خود را کاهش دهید.

همچنین صحبت کردن با افراد دیگری که عمل مشابهی را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند، نیز مفید است. کودکان (و احتمالاً بزرگ‌سالان)  از مشاهده‌ی فیلمی که در آن فردی شبیه آن‌ها، به خوبی از مهارت‌های مقابله‌ای خود در جریان عمل جراحی استفاده می‌کند، بیشتر سود می‌برند.چیزی که در موقع مواجهه با جراحی نباید انجام دهید، دست زدن به انواع پاسخ‌های فاجعه‌آمیز است.

یک مثال خوب درباره‌ی استفاده از مهارت‌های مقابله‌ای خود برای کنار آمدن با جراحی، از مطالعه‌ای که بر روی بیمارانی که قرار بود تحت عمل جراحی قرار بگیرند به دست آمد. به بیماران آموزش داده شد که با ارزیابی اولیه و ثانویه‌ی انطباقی با جراحی که به زودی قرار است انجام دهند، کنار بیایند. اگرچه جراحی ناراحت کننده بود، اما آن‌ها می‌دانستند که در دراز مدت این عمل برای آن‌ها سودمند خواهد بود.

همچنین به بیماران آموخته شد که چگونه با لذت بردن از توجهی که از سوی کارکنان بیمارستان و ملاقات کنندگان دریافت خواهد کرد و استفاده از این فرصت برای مرور زندگی خود و لذت بردن از تعطیلات به دور از فشار محیط خارج از بیمارستان، احساس کنترل خود را بر بستری شدنشان حفظ کنند.

در نتیجه‌ی آموزش و استفاده از مهارت‌های مقابله‌ای، این بیماران در مقایسه با بیماران دیگری که تحت همان جراحی قرار گرفته بودند، سریع‌تر بهبود یافتند، اضطراب کمتری داشتند و بیشتر آرام بودند و نیاز کمتری به داروهای ضد درد احساس می‌کردند.

نمونه‌ی دیگری از اصول مقابله با جراحی، در مورد زایمان مشاهده شده است. اگرچه رویکردهای مختلفی نسبت به آماده ساختن زنان برای زایمان وجود دارد، ولی همه‌ی آن‌ها در اهداف زیر مشترک هستند:

• کاهش اضطراب با ایجاد انتظارات صحیح
• تقویت احساس خود کارآمدی فرد از طریق آموزش مهارت‌های خود کنترلی
• آموزش مهارت‌های خود آرام سازی
• آموزش استفاده از مهارت توجه برگردانی به زنان و همسرانشان
• آموزش تنفس کنترل شده (که خود آرام سازی و توجه برگردانی را تقویت می‌کند)
• حمایت‌های اجتماعی دلگرم کننده قبل، بعد و در طی زایمان

تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده از مهارت‌های فوق به زنان کمک می‌کند تا اضطراب و درد خود را کنترل کرده و با تجربه‌ی مثبت‌تری زایمان را پشت سر بگذارند.

منبع:  مجموعه کامل مهارت‌های زندگی. ترجمه شهرام محمدخانی (۱۳۹۵). تهران، انتشارات رسانه تخصصی