اعتیاد به اینترنت: علائم، علل و پیامدها

اعتیاد به اینترنت

دکتر شهرام محمدخانی (دانشیار روانشناسی بالینی دانشگاه خوارزمی)

علی عظیمی (دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی)

انقلاب الکترونیک، انفجار اطلاعات و انقلاب رایانه‌ای، تفاوت کمی و کیفی بسیاری را در جهان نسبت به دو دهه پیش با خود به همراه آورده است و آن چیزی است که مارشال مک لوهان در یک عبارت خلاصه می‌کند: «تبدیل جهان به یک دهکده جهانی!». بدین معنی که مردم نقاط مختلف در سراسر کشورهای کره زمین به‌مثابه یک دهکده، امکان برقراری ارتباط با یکدیگر و اطلاع از اخبار و رویدادهای جهانی را دارند. یعنی در موازات زندگی حقیقی مردم جهان، جهانی دیگر به وجود آمد که می‌توان با عناوینی همچون فضای دوم یا فضای مجازی از آن یاد کرد. در هر حال فضای مجازی (سایبری)، قلمروی وسیع، بدیع و بکر است که فرصت‌ها، آسیب‌ها و محدودیت‌هایی دارد.

گسترش استفاده از اینترنت با تمامی جنبه‌های زندگی از جمله مدرسه، محل کار، خدمات بانکی، تجارت، پرداخت مالیات و حتی رأی‌گیری تلفیق شده است. فضای سایبر مرز جدیدی در ارتباطات اجتماعی ایجاد کرده است. مردم در آن، دوستی‌ها و دشمنی‌هایی ایجاد می‌کنند و در آن کارهایی انجام می‌دهند و چیزهایی می‌گویند که در دنیای واقعی و رودررو هرگز طرح نمی‌کنند (استفانسکو و همکاران، ۲۰۰۷). بودن در فضای مجازی اینترنت به کاربران فرصت‌های بی‌شماری می‌دهد و به هراندازه که این فرصت‌ها و خشنودی‌های ناشی از استفاده اینترنت افزایش یابد، کاربران بیشتر به سمت این پدیده نوین سوق خواهند یافت و امروزه کمتر انسانی را می‌توان یافت که ساعتی از وقت خود را صرف استفاده از فضای مجازی نکند و رفتار و افکارش تحت تأثیر آن قرار نگیرد.

با همگانی شدن عرضه اینترنت در اوایل دهه نود میلادی، مسئله استفاده مفرط از این فناوری از حدود سال ۱۹۹۴ توجه روانشناسان را به خود جلب کرد. از آن زمان تاکنون، پدیده اعتیاد به اینترنت (IAD) در کشورهای مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است. این اختلال، به‌عنوان شکل جدیدی از اعتیاد در سال‌های اخیر توجه پژوهشگران را در حوزه‌ی روان‌شناسی، روان‌پزشکی، جامعه‌شناسی و حوزه‌های علمی دیگر به خود جلب کرده است.

امروزه دیگر والدین بیش از این‌که نگران مهمانی‌های پرسروصدای نوجوان خود یا قبض تلفن پرهزینه وی باشند، نگران اعتیاد نوجوان به رایانه، اینترنت و فیس‌بوک هستند. شبکه اجتماعی فیس‌بوک، بدون هیچ اغراقی، در حال تسلط بر دنیا است و طیف وسیعی از افراد از نوجوان تا کهن‌سالان را به خود مشغول کرده است. رفتار اعتیادی در حیطه رفتارهای غیرطبیعی قرار می‌گیرد و غالباً به‌صورت هر فعالیت، هدف یا رفتاری تعریف می‌شود که تمرکز عمده زندگی فرد بر آن است و فرد را از انجام دیگر مسئولیت‌های زندگی تا حدی ناتوان می‌کند و یا این‌که به فرد یا دیگران به‌صورت فیزیکی، روانی و یا اجتماعی ضربه وارد می‌کند.

ظهور محصولات متنوع و فناوری‌های پیشرفته‌ای همانند رایانه، تبلت، تلفن‌های همراه هوشمند و … باعث شده است که اینترنت و شبکه‌های اجتماعی به سهولت در اختیار مردم قرار گیرد. در عصر حاضر، استفاده از پرتال‌های اینترنتی مختلف به‌ویژه پرتال‌های مربوط به تعاملات اجتماعی مانند myspace، facebook و Youtube و همچنین برنامه‌های شبکه‌های اجتماعی تلفن همراه هوشمند مانند Line، Instagram، WhatsApp،Telegram،Viber و … شخصیت‌های متفاوتی را به خود درگیر کرده است و در بسیاری از موارد، به‌صورت رفتاری اعتیادی درآمده است. طبعاً، استفاده از این خدمات اینترنتی همانند هر فناوری نوین دیگر، هم اثرات مثبت و هم اثرات منفی بر زندگی فردی و اجتماعی نسل جدید گذاشته‌اند. از جمله اثرات مثبت آن، راحت‌تر شدن تعاملات بین فردی و افزایش سرعت تبادل اطلاعات است؛ اما از بین اثرات منفی فناوری اینترنتی، شاید مهم‌ترین آن ایجاد پدیده اعتیاد به اینترنت باشد.

اعتیاد به اینترنت اصطلاحی بود که اولین بار توسط یانگ (۱۹۹۶) معرفی گردید؛ اما تاکنون علیرغم مطالعات گسترده در سال‌های اخیر، هنوز در بین روانشناسان در زمینه تعریف و اندازه‌گیری این اختلال توافق حاصل نشده است. به‌علاوه یک نظریه جامع که بتواند تعیین کند که چگونه این اختلال به بهداشت روانی یا اجتماعی ارتباط پیدا می‌کند، وجود ندارد. (کاپلان، ۲۰۰۲)

 اعتیاد به اینترنت در زیرمجموعه اختلالات تکانه‌ای آمده است و نوعی استفاده از اینترنت است که بتواند مشکلات روان‌شناختی، اجتماعی، درسی و یا شغلی در زندگی فرد ایجاد کند (کاپلان و سادوک ۲۰۰۷). ملاک‌های عمده اعتیاد که باید حداقل به مدت ۲۰ ماه ادامه داشته باشد عبارت‌اند از: ایجاد تحمل، علائم سندرم ترک (مانند لرز، لرزش، اضطراب، افکار تکراری راجع به اینترنت، خیال‌پردازی و رؤیا دیدن راجع به اینترنت، حرکات ارادی یا غیر‌ارادی انگشتان)، اجبار به استفاده از اینترنت به‌منظور کاهش دادن یا جلوگیری از علائم ترک، استفاده بیش از مدتی که قصد استفاده دارد، کاهش فعالیت‌های اجتماعی، شغلی و تفریحی و خطر از دست دادن شغل، تحصیل و فرصت‌های کاری به دلیل استفاده بیش‌ازاندازه از اینترنت.

در نسخه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی DSM-IV-TR هیچ‌گونه طبقه‌بندی برای اعتیاد به اینترنت به‌صورت مستقل مطرح نشده است؛ اما بر اساس پژوهش‌های به‌عمل‌آمده ملاک‌های تشخیص این اختلال با ملاک‌های تشخیصی مربوط به اختلال کنترل تکانه، قماربازی بیمارگونه و نیز وابستگی به مواد، همپوشی دارند و این ملاک‌ها برای تشخیص اختلال اعتیاد به اینترنت در پژوهش‌‌‌های بسیاری به‌کار گرفته شده است (مارهام، مارتین و اسچومچر،۲۰۰۰).

اعتیاد به اینترنت، زمانی صدق می‌کند که فرد نیاز زیاد و تکانه‌ای برای استفاده از اینترنت به مدت طولانی در خود احساس می‌کند به طوری که منجر به اختلال در دیگر زمینه‌های زندگی مثل روابط با اطرافیان، کار یا سلامتی می‌شود. در واقع، فرد به استفاده از اینترنت وابسته می‌شود و به‌تدریج، زمان بیش‌تری برای استفاده از اینترنت نیاز دارد تا به همان سطح روحیه بالا برسد. معیارهای اعتیاد به اینترنت که در DSM-V مطرح‌شده، به ترتیب زیر می‌باشند:

۱٫اشتغال فکری با اینترنت یا بازی‌های اینترنتی

۲٫علائم مبنی بر ترک، وقتی‌که اینترنت در دسترس نباشد

۳٫ایجاد تحمل (فرد لازم است که زمان بیش‌تری را با اینترنت سپری کند تا به همان سطح احساس خوب قبلی برسد)

۴٫از دست دادن دیگر علایق

۵٫تلاش‌های ناموفق برای کنترل کردن میزان استفاده از اینترنت

۶٫استفاده از اینترنت برای بهبود خلق یا فرار از روحیه غمگین

 اما هنوز کاملاً مشخص نشده است که آیا این اختلال، یک بیماری جداگانه است یا این‌که ادامه یک بیماری قبلی روانی یا رفتاری است. دکتر گلدبرگ معتقد است که اعتیاد به اینترنت به‌خودی‌خود معنا ندارد و بلکه نشانه یک بیماری زیربنایی دیگر است. به‌عنوان‌مثال، فردی که مدام در اینترنت به دنبال بازی‌های قمار است، ممکن است دارای اختلال «قماربازی بیمارگونه» باشد که یک بیماری شناخته‌شده روانی است و یا فردی که مرتب به جست‌وجوی سایت‌های دارای محتوای جنسی است، شاید مبتلا به یک اختلال اولیه عملکرد جنسی و یا اختلال در تمایلات جنسی است که به این وسیله دنبال ارضا نیازهای خود است. در بسیاری از موارد افراد به دلیل افسردگی، اضطراب، اختلال کنترل تکانه و یا برای فرار از یک موقعیت ناخوشایند به استفاده بیش‌ازحد از اینترنت پناه می‌برند.

می‌توان ادعا کرد که تقریباً تمام محققین بر این عقیده‌اند که نام این استفاده بیش‌ازحد از اینترنت و یا شبکه‌های اجتماعی هر چه باشد، مسئله‌ای است که نیاز به رسیدگی و کنترل دارد.

در برخی پژوهش‌ها، افراد علل گرایش به اینترنت را، احساس راحتى با آن و برقرارى روابط آسان با دیگران ذکر کرده‌اند، ولى باید توجه داشت که صرف وقت زیاد و سرگرمى با فعالیت‌های بیهوده، داراى عواقب و پیامدهاى منفى بسیارى است. از جمله آن‌ها می‌توان به چند مورد زیر اشاره کرد:

انزواى اجتماعى: صرف وقت زیاد با این فعالیت‌ها انسان را از محیط اطراف خود غافل کرده و در بلندمدت به روابط صمیمى میان آن‌ها ضربه می‌زند. درحالی‌که، ما به‌هیچ‌وجه مجاز نیستیم که نسبت به ارتباط با والدین و دیگر اعضاى خانواده بی‌اهمیت باشیم.

فروپاشى نظام خانواده: گذراندن بیشتر اوقات با دیگران اهمیت خانواده را در نظر انسان کاهش داده و موجب ازهم‌پاشیده شدن خانواده‌ها می‌شود.

تخریب شخصیت افراد: شخصیت‌هایی که در این دنیاى مجازى ظاهر می‌شوند، اغلب تصنعى و کسانى هستند که خود را از دنیاى واقعى محروم کرده و به یک صفحه‌نمایش کوچک محدودشده‌اند. طبیعى است که چنین افرادى سعى می‌کنند خود را به‌گونه‌ای عرضه کنند که در نظر دیگران بهتر جلوه کنند. بنابراین، افرادى که با چنین کسانى روابط دوستانه برقرار می‌کنند، در حقیقت با افراد مجازى و غیرواقعى ارتباط دارند که درنهایت جز تخریب شخصیت خود فرد حاصلى نخواهد داشت.

به هم خوردن روابط کارى: افراد معتاد به اینترنت به دلیل بی‌خوابی و کم‌خوابی‌های فراوان نمی‌توانند به‌موقع سرکار حاضر شوند و در صورت تکرار چنین بی‌نظمی‌هایی، از کار اخراج شده و شرایط مطلوب زندگى را از دست خواهند داد.

یانگ (۱۹۹۹۸) مجموعه‌ای از معیارها را برای تشخیص استفاده آسیب‌زا از اینترنت ارائه داده است که بر اساس معیارهای DSM-IV در موردقماربازی آسیب‌شناختی استوار است. او هشت معیار از ده معیار قماربازی را که احساس می‌کرد به‌راحتی می‌توان در مورداستفاده از اینترنت نیزبه کاربرد، برگزید. این معیارها عبارت‌اند از:

۱٫تمایل شدید به استفاده از اینترنت

۲٫نیاز به گذراندن وقت بیشتری به‌صورت آنلاین برای به دست آوردن احساس رضایت درونی

۳٫تلاش‌های مکرر برای استفاده کوتاه از اینترنت

۴٫افسردگی یا ناپایداری خلقی هنگامی‌که استفاده از اینترنت محدود می‌شود

۵٫آنلاین بودن بیشتر از زمان پیش‌بینی‌شده

۶٫در مخاطره قرار دادن شغل یا یک ارتباط به خاطر استفاده از اینترنت

۷٫دروغ گفتن به دیگران در مورد اینکه چه مدت‌زمانی آنلاین بوده است

۸٫       استفاده از اینترنت به‌عنوان ابزاری برای تنظیم خلق.

به اعتقاد یانگ آن دسته از بیمارانی که ۵ مورد از ۸ معیار فوق را داشته باشند، به‌عنوان وابسته به اینترنت محسوب می‌شوند. (محمدخانی & ظفرپناهی، ۱۳۹۰).

 انواع اعتیاد به اینترنت

در حال حاضر، انواع مختلف از اعتیاد به اینترنت شناسایی شده است که شامل موارد زیر می‌باشند:

۱- اعتیاد برای دیدن صحنه‌ها یا مطالب جنسی: این افراد مرتباً، دنبال سایت‌هایی دارای تصاویر و یا گفته‌های مبتذل جنسی یا روابط جنسی اینترنتی می‌باشند که نتیجه آن، ایجاد اختلال در روابط جنسی آن‌ها در دنیای واقعی است.

۲- اعتیاد به مسائل رابطه‌ای: این نوع استفاده از اینترنت به‌منظور ورود به اتاق‌های گفت‌وگو برای ایجاد روابط اینترنتی یا قرارهای اینترنتی و یا استفاده بیش‌ازحد از پست الکترونیکی است. این کار به هزینه فدا شدن ارتباط افراد با دیگران در دنیای غیرمجازی تمام می‌شود. حتی این اعتیاد، می‌تواند منجر به خیانت‌های اینترنتی نیز بشود.

۳- اعتیاد به بازی‌های اینترنتی: صرف کردن وقت زیاد در اینترنت برای انجام بازی، قمار، خرید یا تجارت. این نوع اعتیاد علاوه بر هدر دادن زمان فرد، منجر به مشکلات جدی مالی می‌شود.

۴- اعتیاد به اطلاعات اینترنتی: فرد به‌صورت وسواس گونه، به دنبال جمع‌آوری اطلاعات از اینترنت است.

۵- اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی اینترنت: استفاده مداوم از شبکه‌های اجتماعی مثل فیس‌بوک و توییتر و غیره. این افراد مرتباً پروفایل خود را به‌روز کرده و پیام‌هایی با دوستان خود ردوبدل می‌کنند.

۶- اعتیاد به خرید اینترنتی: گذراندن وقت زیادی در پای اینترنت برای خرید کردن بدون نیاز واقعی به خرید شامل این دسته می‌شود.

بررسی‌ها نشان می‌دهند که مردان معتاد به اینترنت بیش‌تر به دنبال مشاهده سایت‌هایی با محتوای جنسی هستند وزنان معتاد به اینترنت به دنبال اتاق‌های گفت‌وگو (chat) می‌باشند.

یک روان‌شناس آمریکایی به نام فنیشل، اصطلاح اختلال اعتیاد به فیس‌بوک را مطرح کرده است که به‌صورت گذراندن ساعات متمادی در پای فیس‌بوک و درنتیجه اختلال در دیگر زمینه‌های زندگی تعریف شده است.

بر اساس یک تحقیق که از یک پرسش‌نامه ۶ معیاری برای تشخیص اعتیاد به فیس‌بوک استفاده نموده است، حدود ۳۵۰ میلیون نفر مبتلا به این اختلال شناخته‌شده‌اند. معیارهای تشخیصی که در این مطالعه استفاده شدند به شرح زیر است:

۱- ایجاد تحمل: به این معنا است که شخص، روزبه‌روز میزان ساعات اتصال به فیس‌بوک را افزایش می‌دهد تا به همان سطح رضایت قبلی خود بازگردد.

۲- علائم ترک: این علائم، موقعی خود را نشان می‌دهد که فرد از دسترسی به فیس‌بوک منع یا دور باشد. این علائم، حتی در ساعاتی که فرد به دلیل انجام فعالیت روزمره، مجبور است که از فیس‌بوک دور باشد، ظاهر می‌شوند. مشخصه این علائم، به‌صورت اضطراب، تنش، نیاز به صحبت در مورد فیس‌بوک و آنچه ممکن است در غیاب آن‌ها در فیس‌بوک برای آن‌ها پست شده باشد، است.

۳- کاهش فعالیت‌های تفریحی و ورزشی معمول فرد: این افراد، ساعات تماس خود با دوستان و آشنایان و نیز زمان گذراندن در فعالیت‌های تفریحی خود را کاهش و به‌جای آن به فیس‌بوک می‌پردازند.

۴- گذاشتن قرارهای مجازی: قرار گذاشتن با دوست و افراد دیگر، به‌صورت آنلاین به‌جای رفتن به سینما یا رستوران و غیره.

۵- دوستان الکی: اگر ۸ تا از ۱۰ فردی که روی صفحه فیس‌بوک هستند، ناشناس باشند، بدون شک، فرد مبتلا به اعتیاد شدید به فیس‌بوک است.

۶- اعتیاد کامل: وقتی این افراد یک فرد جدید را می‌بینند، نام خود را ذکر کرده و اظهار تمایل برای صحبت با او در فیس‌بوک می‌کنند.

 لذا، همان‌گونه که مشاهده می‌شود، درحالی‌که اکثر مردم، اعتیاد را در رابطه با مواد غیرقانونی مخدر یا محرک می‌دانند، دو خصوصیت عمده اعتیاد که افزایش روزافزون نیاز فرد به استفاده بیش‌تر از ماده برای رسیدن به همان سطح رضایت قبلی و نیز علائم ترک مثل تحریک‌پذیری و تنش و آزار ذهنی پس از پرهیز از ماده موردنظر است در مورد اینترنت و فیس‌بوک نیز این مورد صادق است.

حتی علائم شدید ترک نیز در افراد مبتلا به اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای دیده‌شده است که این علائم، شامل افسردگی، عصبانیت و رفتارهای خشن متعاقب عدم دسترسی به این بازی‌ها است. در کودکان، علائم ترک ناشی از عدم دسترسی به بازی‌های رایانه‌ای، به‌صورت نشستن در یک‌گوشه، گریه کردن، عدم غذا خوردن و لجبازی حتی برای خوابیدن مشاهده می‌شود.

اعتیاد اینترنتى پدیده‌ای است که از دسترسى آسان به رایانه و اطلاعات آنلاین ناشى می‌شود. پاى این نوع جدید از اعتیاد فزاینده به کشور ما نیز کشیده شده است. به گفته کارشناسان، خطرات و مشکلات اعتیاد اینترنتى بیش از خطرات ناشى از اعتیاد به مواد مخدر است، چراکه در اعتیاد به مواد مخدر این جسم آدمى است که بیش از بیش دچار آسیب می‌شود ولى در اعتیاد اینترنتى روح و روان افراد دچار آسیب شده و شرایط طبیعى و سلامت روانى انسان‌ها را از آن‌ها می‌گیرد. مراکز روانشناسی و سایبرولوژی غرب، وسواس و استفاده عقده وار از اینترنت را سبب دور شدن توده مردم از فضای اجتماعی و عمومی جامعه دانسته و نسبت به تأثیرات مخرب آن در درازمدت روی جسم و روان مردم اجتماع بشری هشدار داده‌اند.

این اختلال با اشتغال‌های ذهنی، میل یا رفتارهای کنترل نشده توجه به کامپیوتر (گوشی، تبلت) یا استفاده از اینترنت شناخته می‌شود که درنهایت به اختلال یا فشار روانی می‌انجامد (وینشتاین و لژویکس، ۲۰۱۰). همانند سایر گونه‌های اعتیاد، وابستگی به اینترنت نیز با علائمی چون اضطراب، افسردگی، کج‌خلقی، تفکرهای وسواسی، کناره‌گیری و ازهم‌گسیختگی روابط اجتماعی همراه است. از سوی دیگر باآنکه روابط افراد در جهان مجازی افزایش می‌یابد، از روابط آنان در جهان واقعی کاسته می‌شود و احتمال افت عملکرد آموزشی آنان نیز بالا می‌رود (سامسون و کین، ۲۰۰۵)

به دلیل اینکه در ارتباط‌های اینترنتی برخلاف ارتباط‌های رودررو انعطاف‌پذیری بیشتری وجود دارد و افراد می‌توانند اطلاعات منفی را درباره خود حذف یا ویرایش کنند، این روابط ادامه می‌یابد و درنتیجه به کاستی‌هایی در مهارت‌های اجتماعی می‌انجامد (شاو و بلاک، ۲۰۰۸). زمانی که فرد به اینترنت معتاد شد، انگیزه‌اش برای تعامل با دیگران کم می‌شود که خود اثرات منفی بر ارتباط شخص و تعاملات اجتماعی وی دارد. تاکنون بررسی‌های چندی انجام‌شده است که نشان‌دهنده اثرات وابستگی به اینترنت در افت مهارت‌های اجتماعی و کناره‌گیری اجتماعی در معتادان به اینترنت می‌باشند (ویزشفر، ۲۰۰۶؛ قاسم‌زاده، شهرآرای و مرادی، ۲۰۰۸؛ درگاهی و رضوی،۲۰۰۸؛ صادقیان؛۲۰۰۸؛ مودی،۲۰۰۴؛ کامینگز، باتلر و کرات،۲۰۰۲؛ اینگلبرگ و سوبرگ،۲۰۰۴؛ ویتی و مک لافلین،۲۰۰۷)

علائمی که نشان‌دهنده وجود اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای در کودکان و نوجوانان است به این شرح است:

۱- خواب رفتن در مدرسه

۲- پرداختن به بازی‌های رایانه در اکثر ساعات غیر مدرسه

۳- عقب ماندن از تکالیف درسی

۴- افت تحصیلی

۵- دروغ گفتن در مورد بازی‌های رایانه‌ای

۶- ترجیح دادن بازی‌های رایانه‌ای یا بازی با دستگاه به‌جای دیدن دوستان

۷- خارج شدن از گروه‌های اجتماعی مثل باشگاه‌های ورزشی

۸- در صورت عدم دسترسی به بازی، دچار تنش و عصبانیت می‌شود

 هم‌چنین، علائم جسمی که نشان‌دهنده اعتیاد به اینترنت یا بازی‌های رایانه است شامل موارد زیر است:

۱- اگر فرد دچار گزگز دست یا بی‌حسی و درد در ناحیه انگشتان دست می‌شود، احتمال دارد که دچار سندرم تونل کارپال باشد که نوعی درگیری عصب و مچ دست ناشی از فشار مداوم بر روی آن است.

۲- اختلال خواب: به‌صورت بی‌خوابی یا انقطاع خواب

۳- درد کمر یا درد گردن

۴- سردرد

۵- خشکی چشم

۶- عدم تغذیه مناسب یا فراموش کردن بهداشت شخصی

 دلایل گرایش به اینترنت

در برخی تحقیقات، افراد علل گرایش به اینترنت را، احساس راحتى با آن و برقرارى روابط آسان با دیگران ذکر کرده‌اند، ولى باید توجه داشت که صرف وقت زیاد و سرگرمى با فعالیت‌های بیهوده، داراى عواقب و پیامدهاى منفى بسیارى است.

همچنین با بررسی مطالعات قبلی صورت گرفته می‌توان به این موضوع پی برد که علت دقیق رابطه میان این متغیرهای بالینی با اعتیاد به اینترنت هنوز مشخص نشده است، ممکن است این مشکلات روان‌شناختی فرد را برای ابتلا به اعتیاد به اینترنت مستعد کند یا شاید این اختلالات ناشی از اعتیاد به اینترنت باشد، یعنی افرادی که به اینترنت معتاد می‌شوند، پیامدهای منفی حاصل از آن مانند افسردگی، اضطراب و غیره را تجربه کنند و این موضوع نیاز به مطالعات و بررسی‌های بیشتری دارد.

به نظر می‌رسد که یکی از عواملی که می‌تواند در وابستگی به اینترنت نقش داشته باشد ویژگی‌های شخصیتی باشند. ویژگی‌های شخصیتی، صفات پایداری هستند که از موقعیتی به‌ موقعیت دیگر چندان تغییر نمی‌کنند. آن‌ها گرایش‌های باثبات و بادوام پاسخ‌دهی به شیوه یکسان به محرک‌های مختلف می‌باشند و می‌توانند، پیش‌بینی کننده رفتار فرد در موقعیت‌های مختلف باشند، این ویژگی‌ها می‌توانند فرد را در برابر برخی اختلالات آسیب‌پذیر سازند.

استفاده از اینترنت به‌عنوان ابزاری برای گریز از مشکلات، کاهش احساس ناامیدی، اضطراب و افسردگی یا صرف وقت زیاد در اینترنت با هدف خاص یافتن دوستان مجازی به‌منظور رسیدن به امور خیالی و رؤیایی که در زندگی واقعی ممکن نیست، توسط عده‌ای از معتادین به اینترنت عاملی برای وابستگی به اینترنت است. کینگ در پژوهش خود، نشان داد افراد معتاد به اینترنت افرادی کمرو، خجالتی و تنها هستند که دچار افسردگی نیز می‌باشند (کینگ، ۲۰۱۱) منطقی و همکارانش در مطالعه خود دریافتند که بین خلأهای عاطفی در محیط خانواده و گرایش به چت روم‌ها رابطه وجود دارد به طوری که غنای محیط عاطفی خانواده، روابط مثبت و مؤثر اولیاء با فرزندان، داشتن سنگ صبوری در خانه، درک شدن و فهمیده شدن جوان در منزل و نظایر آن، مانع خلأ عاطفی جوان و درنتیجه جست‌وجوی عاطفه توسط وی در محیط‌های مجازی از جمله چت می‌شود (منطقی، ۲۰۱۰) در مطالعه علوی و همکاران که به بررسی ارتباط علائم روان‌پزشکی با اعتیاد به اینترنت در دانشجویان دانشگاه‌های شهر اصفهان پرداخته‌شده بود، نتایج حاکی از آن است که همبستگی مثبت و معناداری بین اختلالات روان‌پزشکی نظیر افسردگی، اضطراب، خودبیمارانگاری، وسواس، حساسیت بین فردی، پرخاشگری، پارانویا، فوبیا و روان‌پریشی و سه شاخص GSI,PSDI,PST با اعتیاد به اینترنت وجود دارد (علوی،۲۰۱۰).

اورزاک (۱۹۹۹) اعتیاد به اینترنت را به‌عنوان یک مشکل روان‌شناختی دارای دو دسته علائم و نشانه می‌داند: نشانه‌های روان‌شناختی (احساس خوب هنگام استفاده از اینترنت، ناتوانی در توقف آن، احساس تهی بودن، افسردگی و بدخلقی در مواقع عدم استفاده و مشکل در مدرسه یا کار، صرف کردن وقت بیشتر و بیشتر با رایانه، غیبت از خانواده و دوستان و دروغ گفتن به کارفرما یا افراد خانواده در مورد فعالیت‌ها) و نشانه‌های جسمانی (سندرم عصبی دست، خشکی چشم، سردردهای میگرنی، پشت‌درد و اختلال در خواب، بی‌نظمی در غذا خوردن و صرف‌نظر کردن از بعضی وعده‌های غذایی و توجه نکردن به بهداشت شخصی).

اعتیاد اینترنتی رفتاری وسواسی یا آرزوی برقراری پیوند یا حتی نمودی از انتقال یا بازتاب روابط و یا رفع نیاز قلمداد می‌شود. لفظ اعتیاد، بیشتر تداعی‌کننده اعتیادهای سنتی همچون اعتیاد به الکل، نیکوتین، مواد مخدر و قمار است، اما اعتیاد از طریق اینترنت با وجه جدیدی روبه‌رو شده است. گسترش رایانه‌های شخصی و افزایش اتصال به اینترنت در خانه و محل کار، منجر به ظهور اعتیاد آنلاین شده است. اعتیاد به اینترنت شامل اعتیاد به اتاق‌های گپ، آنلاین و خریدهای اینترنتی می‌شود. همچون دیگر اعتیادها، اعتیاد به اینترنت، فرد معتاد را از خانواده و اطرافیانش منزوی می‌سازد. اعتیادهای رفتاری، همچون اعتیاد به شبکه‌های اینترنت می‌تواند موجب تخریب سلامت، روابط، احساسات و در نهایت روح و روان فرد گردند. به نظر می‌رسد که استفاده اعتیادی از اینترنت، همانند دیگر انواع اعتیاد، دارای دوره تحمل و ترک مشابهی است.

در سال ۲۰۰۸ انجمن پزشکی آمریکا تخمین زد که ۵ میلیون کودک از اعتیاد به بازی‌های اینترنتی رنج می‌برند و در مطالعه پژوهشگران مرکزپزشکی دانشگاه استنفورد اعلام شد که از هر ۸ آمریکایی ۱ نفر از یک یا بیشتر از علائم اعتیاد به اینترنت رنج می‌برند.

پژوهش‌ها، به‌وضوح، نشان می‌دهند که برخی از افراد پیامدهای منفی زیادی را در پی صرف زمان زیاد به‌صورت آنلاین تجربه می‌کنند (اندرسون، ۲۰۰۱) به‌علاوه، متخصصان بالینی مایل‌اند درمانی برای این مشکل نوظهور ارائه دهند ولی هنوز پژوهش‌های کافی برای پشتوانه درمانی خود در اختیار ندارند؛ بنابراین، برای توصیف بهتر این مشکل و تشخیص بهترین راه درمانی آن، پژوهش‌های بیشتری موردنیاز است.

 حقوق معنوی محفوظ و ذکر منبع با کتاب‌شناسی زیر بلامانع است:

شهرام محمدخانی و علی عظیمی.(۱۳۹۵). اعتیاد به اینترنت: علائم، علل و پیامدها. برگرفته در روز…. و سال …. از سایت مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره کاج  www.drmohammadkhani.com

ممکن است شما دوست داشته باشید
2 نظرات
  1. پشت کنکوری قدیمی می گوید

    سلام دوستان، من همینجا اعلام می کنم قطعا از امشب (چند ساعت دیگه) اینترنت و کامپیوتر رو کنار میذارم و با خدا عهد می بندم و کلا اخلاقم عوض میشه، چون چند وقتی هست که عمیق فکر کردم و دیدم از سالها پیش اینترنت خیلی چیزها از من گرفته ولی چیزی که من از اینترنت گرفتم خیلی خیلی خیلی ناچیز نزدیک به صفر بوده(اسمش رو میزارم هیاهو برای هیچ!) شاید اگر تمرکزم روی موفقیت در آینده بود و به خواسته های قلبی خودم می رسیدم اونوقت میتونستم فقط در عرض مدت خیلی کوتاهی خواسته های خودم رو از اینترنت برآورده کنم. ماجرای بسیار تلخ اینه که چندین سال( نه چند روز و چند ماه) هست الکی پشت کنکور مانده ام ولی دریغ از چند روز مطالعه جدی درست و حسابی! چند سال پیش تصمیم گرفتم بعد از اتمام دوره پیش دانشگاهی برم سربازی بعد بیام کنکور بدم و برم دانشگاه تو رشته خوب تو دانشگاهی که که مدنظرم هست ادامه تحصیل بدم و دل پدر و مادر و خانواده رو شاد کنم ولی نشد که نشد(یعنی الان می بینم نخواستم که بشه!)! واقعا برای خودم ناراحت هستم چرا با این که وضعیت تحصیلی ام در دبیرستان خوب بود(الان همکلاسی های دبیرستان رو بعضا می بینم وقتی بهشون میگم هنوز دانشگاه نرفته ام شاخ در میارن!) بعد از برگشتن از سربازی اصلا جدی مطالعه نکردم و کنکور درست و حسابی ندادم؛ فقط چند ماه یکبار چند تا کتاب کنکوری برای خودم می خریدم و دلم رو خوش میکردم که با مطالعه چند باره این کتاب ها خیلی راحت خواهم توانست از پس کنکور بر بیام! ولی هیچ وقت حتی دستم به صفحات بعضی از این این کتاب ها نخورد.
    هر سال به یک بهانه ای کنکور نرفتم تا سال بعد با خیال انرژی بیشتر و برنامه ریزی دقیق تر بتونم کنکور بدم ولی در کمال تاسف این شورو شوق فقط برای چند روز بعد ایام برگزاری کنکور بود و در واقع من خودم رو گول میزدم! دلایلی مختلفی برای این اوضاغ اسفبار وجود داشت من اسمش رو میذارم جاذبه کاذب منفی که عبارت بود از: کامپیوتر + اینترنت! البته جاذبه های منفی دیگری هم بودند مثل سرگرم شدن برای کار ولی تفریح بی حد و اندازه در اکثر روزهای 6 ماه بهار و پاییز در باغچه مون تو روستا که زیاد ازشهرمون دور نیست! البته یک عامل خیلی مهم دیگه هم بود اصلا دوست ندارم اسمش رو بذارم جنبه منفی اون هم چیزی نیست جز مهربانی و احترام بیش از حد پر و مادر به من که باعث شد “من بی ظرفیت” اصلا همه چیز رو شل بگیرم و در رویارویی با وقایع زندگی و خصوصا وقایع تحصیلی، به هیچ وجه هیچ وقت جدی برخورد نکنم و روز ها و ماه ها و سالها رو مفت خرج کنم بدون هیچ بهره ای و البته و البته و البته بدون هیچ تذکر و زنگ هشدار جدی از جانب والدینی که الان واقعا خیلی از اونها خجالت می کشیم وشرمنده ام!!
    به هر حال امشب تصمیم جدی دارم کلا اینترنت رو کنار بذارم اون هم به صوزت کاملاعملی! بدین صورت که سه شاخه برق رو کلا جمع می کنم تا دسترسی به برق نداشته باشم از طرفی کابل های کامپیوتر رو به معنای واقعی کلمه گم و گور می کنم و در نهایت کلا کامپیوتر رو از اتاقم میندازم بیرون؛ از طرفی گوشیم هم ساده هست، اینترنت فقط برای ثبت نام کنکور در بهمن ماه لازمم میشه که اون هم برای فقط چند دقیقه(دقیقا چند دقیقه نه بیشتر!) از لب تاپ برادرم استفاده می کنم.
    چند جمله موند که نشد لای متن های بالا جا بدم و اگر نگم خیلی آزارم میده: ” من از والدین خودم و اصلا از خانواده خودم خجالت می کشم… من از بابت کتاب های کنکور توی قفسه که با پول پدرم در طول چند سال خریده ام و تابحال فقط خاک خورده اند خجالت می کشم… من از بابت کاغذ کاهی هایی که برای تمرین با پول پدرم خریده بودم و هیچ خطی روی آنها نیفتاده خجالت می کشم… من ازبابت خودکارهای آبی رنگی که هنوز که هنوزه هیچ جوهری از اون مصرف نشده خجالت می کشم… من از بابت صندلی چرخدار نویی که پدرم برام برای مطالعه خریده خجالت می کشم…
    خدایا خودت کمک کن تا اینبار بتونم قاطعانه تصمیم بگیرم و عمل بکنم بتونم درست و حسابی اونطور که دلم میخواد درس بخونم و تلاش کنم تا در نهایت بتونم با قبول شدن تو رشته مورد علاقه ام تو دانشگاه مورد نظرم هم کم کاری ها و خطاهای سال های از دست رفته رو جبران کنم و هم لبخند رو بر لب پدر و مادرم بیارم که خیلی وقته آثار “لبخند از ته دل” رو روی صورت اونها نمی بینم….. خدایا به تو توکل میکنم، خدایا کمکم کن….
    یک پشت کنکوری – 1398/08/02

    1. دکتر شهرام محمدخانی می گوید

      دوست عزیز خیلی خوشحالم که توانسته اید تصمیم درست بگیرید و امیدوارم بعد از قبولی در رشته مورد علاقه تان مجددا کامنت هایی از شما داشته باشیم

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.