دکتر شهرام محمدخانی و حسن رضایی جمالویی
زمینه و هدف:با توجه به شیوع مصرف سیگار و قلیان در بین نوجوانان و لزوم شناخت مولفه ها و ابعاد این رفتارها جهت طراحی مداخلات اثربخش، پژوهش حاضر باهدف تعیین پیش بینی کننده های مصرف قلیان و سیگار در نوجوانان انجام شد.
موادو روش ها: با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای، ۲۰۱ نفر از پسران دانش آموزان مقطع متوسطه شهرستان نجف آباد (اصفهان)، انتخاب و توسط مقیاس نیمرخ خطر مصرف مواد و پرسشنامه رفتارهای پرخطر مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیری روش گام به گام استفاده شد.
یافته ها: نتایج نشان داد که بین مصرف سیگار در طول عمر و هر ۱۲ مولفه نیمرخ خطرمصرف مواد و بین مصرف قلیان در طول عمر با ناامیدی، مهارت اجتماعی، هیجان خواهی،نگرش والدین به مصرف مواد، نظارت خانواده و احساس تعهد به مدرسه رابطه وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون چندمتغیری نشان داد که نگرش به مصرف مواد، نگرش والدین به مصرف مواد و تکانشگری ۵۵% از واریانس مصرف سیگار را پیش بینی می کنند. همچنین نگرش به مصرف مواد و هیجان خواهی ۱۹% از مصرف قلیان و متغیرهای نگرش به مصرف مواد، مهارت اجتماعی، تعارضات خانوادگی و نگرش والدین به مصرف مواد، ۱۷% تمایل به مصرف سیگار را و در نهایت احساس تعهد به مدرسه، نگرش به مصرف مواد، نظارت خانواده و بی نظمی محیط اجتماعی ۱۹% از واریانس تمایل به کشیدن قلیان را پیش بینی می کنند.
نتیجه گیری: با توجه به نتایج این پژوهش می توان گفت شیوع مصرف سیگار و قلیان در نوجوانان در حال افزایش و سن شروع آنها رو به کاهش است و مصرف سیگار و قلیان در نوجوانان یک پدیده چند عاملی و چند سطحی بوده و عوامل تعیین کننده گرایش به آنها در سطوح متعدد فردی، اجتماعی و خانوادگی قرار دارد که باید در مداخلات پیشگیری، کنترل و ترک سیگار و قلیان مدنظر قرار گیرد.
کلیدواژگان: مصرف سیگار، مصرف قلیان، پیش بینی کننده ها، نوجوانان، دانش آموزان
