محمد نصیری/ دانشجوی دکتری روانشناسی سلامت دانشگاه خوارزمی تهران
سایبرکندوریا- امروزه با توجه به پیشرفتهای سریع در فناوری اطلاعات و ارتباطات، جستجوی اطلاعات پزشکی یکی از محبوبترین فعالیتهای اینترنتی شده است (فاکس، ۲۰۱۱). وبسایتهای مرتبط با سلامتی، رشد یکنواختی در افزایش ترافیک اینترنتی یا به عبارتی جریان دادهها نشان دادهاند. برای مثال کاربرهای چنین وبسایتهایی بین سالهای ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲، ۲۸ درصد افزایش داشتهاند (هاول]، ۲۰۱۳). از سویی یک بررسی در سال ۲۰۱۰ نشان داد که اکثریت وسیعی از بزرگسالان (۸۸%) حداقل یکبار به دنبال اطلاعات پزشکی بهصورت آنلاین بودهاند و ۶۲% آنها انجام آن را در یک ماه گذشته گزارش کردهاند (پل، ۲۰۱۰).
دلایل محبوبیت اینترنت برای دستیابی به اطلاعات پزشکی سریع بودن، سهولت در استفاده، ناشناس و بینام بودن کاربران آن و نسبتاً ارزان بودن آن است (استارسویچ و برل، ۲۰۱۳). مطالعه آنلاین اطلاعات مرتبط با سلامت، ممکن است به فعالیتهای مثبت و پیشگیرانه مثل ورزش کردن، عادتهای غذایی سالم، بهبود پایبندی به دارو و افزایش قدرت تصمیمگیری منجر شود (هوبرتی، دینکل، بیتز و کلمن، ۲۰۱۲). از سوی دیگر، زمانی که چنین شیوههایی بهعنوان یک روش تشخیصی توسط افراد عادی استفاده میشود، چالشهایی ایجاد میکند (آیکن، کیروان، برری و اوبویل، ۲۰۱۲)؛ بنابراین دسترسی به اینترنت، با وجود اینکه میتواند حجم وسیعی از اطلاعات را فراهم کند، بااینحال یک ابزار خودتشخیصی خام است چراکه نمیتواند سن، جنسیت، سبک زندگی و دیگر پیچیدگیهای خاص را بهحساب بیاورد (وایت و هورویتز، ۲۰۰۹).
همچنین تحقیقات نشان میدهند که کیفیت اطلاعات سلامتی که بهصورت آنلاین ارائه میشود، درآمیخته شده و تعداد معدودی از کاربران کمتری قابلیت اطمینان آن منابع را بررسی میکنند (بنیگری و پلویه، ۲۰۰۳). اگرچه فراوانی اطلاعات در مورد بیماریهای فیزیکی و روانپزشکی از طریق اینترنت میتواند سودمند باشد بااینحال پژوهشهای اخیر نشان دادهاند که جستجوی اطلاعات پزشکی ممکن است خطرات ایجاد و ماندگاری اضطراب سلامت، از طریق پدیدهای که بهعنوان سایبرکندوریا شناخته میشود را افزایش دهد (باوم گارتنر و هارتمن، ۲۰۱۱؛ استون و شارپ، ۲۰۰۳).
سایبرکندوریا به افزایش اضطراب درباره وضعیت سلامتی شخصی اشاره دارد که حاصل جستجوی بیشازحد اطلاعات مرتبط با سلامت بهصورت اینترنتی است. (موس، مک مانوس، لیونگ، مگ هربلیان و ویلیامز، ۲۰۱۲؛ باوم گارتنر و هارتمن، ۲۰۱۱؛ وایت و هورویتز، ۲۰۰۹؛ آیکن و کیروان، ۲۰۱۲). اگرچه تحقیقات در این زمینه در مراحل ابتدایی است، مطالعات نشان دادهاند که جستجوهای اینترنتی مرتبط با سلامت یک عامل خطر مهم برای افزایش اضطراب راجع به وضعیتهای سلامتی ادراکشده ارائه میدهد. مطالعات همبستگی ارتباط معنیداری بین این جستجوها و افزایش اضطراب پزشکی را نشان دادهاند (موس و همکاران، ۲۰۱۲؛ وایت و هورویتز، ۲۰۰۹). مدلهای رایج سایبرکندوریا ادعا میکنند، زمانی که افراد اطلاعات مرتبط با سلامتی را در اینترنت جستجو میکنند، آنها میتوانند هم کاهش اضطراب و هم افزایش اضطراب را در پاسخ به اطلاعات مشاهدهشده تجربه نمایند (استارسویچ و برل، ۲۰۱۳).
از سویی برخی مطالعات پیشنهاد کردهاند که در سایبرکندوریا به افزایش اضطراب درباره وضعیت سلامتی شخصی اشاره دارد که حاصل جستجوی بیشازحد اطلاعات مرتبط با سلامت بهصورت اینترنتی است.جستجوی اطلاعات پزشکی بهصورت آنلاین بهوسیله مؤلفهای از اجبار برانگیخته میشود، این مؤلفه بهعنوان سائقی در رفتار جستجوی پزشکی آنلاین تعریف میشود که تمامی فعالیتها، به جزء اضطرابی که حول علائم فیزیکی وجود دارد را بازمیدارد (فرگوس، ۲۰۱۴؛ مک الروی و شلوین، ۲۰۱۴). یک مطالعه زمینهیابی وسیع توسط وایت و هورویتز (۲۰۰۹) نشان داد که حدود ۶۰% از پاسخدهندگان، به خاطر نگرانیهای حاصل از جستجوی اینترنتی مرتبط با سلامت، وقفههایی هم در فعالیتهای آنلاین و هم در فعالیتهای آفلاین خود گزارش کردهاند. در این مطالعه، یک تجزیهوتحلیل بر روی هزاران شبکه متعامل آنلاین که کلیدواژههای جستجو شده توسط کاربران را ثبت میکنند، نشان داد که ۵/۱۳ درصد از جستجوگران در طی یک دوره ۱۱ ماهه اصطلاحات دقیقاً یکسانی که مرتبط با سلامتی است را به یک موتور جستجوگر وارد میکنند (وایت و هورویتز، ۲۰۰۹). پیشنهادشده است که این جستجوی بیشازحد تنها در خدمت تقویت اضطراب کلی شخص است (استارسویچ و برل، ۲۰۱۳).
علاوه بر پریشانیها و نگرانی غیرموجه و در بسیاری از اوقات بیجا و بیجهت، سایبرکندوریا ممکن است هزینههای اقتصادی قابلتوجهی نیز در پی داشته باشد. درحالیکه هیچ مطالعهای هزینههای مستقیم مرتبط با جستجوهای سلامت آنلاین را ارزیابی نکرده است، تحقیقات نشان میدهد که جستجوهای اینترنتی مرتبط با سلامت میتواند به بدتر شدن رابطه پزشک – بیمار منجر شود (راودین، ۲۰۰۸؛ کلر، پادالا و پتی، ۲۰۰۸). این مسئله بهنوبه خود ممکن است به هزینههای مراقبتی و بهداشتی بیشتری منجر شود (بهعنوانمثال، ملاقات با پزشکان متعدد که بهعنوان «خرید پزشک» شناخته میشود)؛ بنابراین افزایش درک ما از این روند جدید بهمنظور کاربرد راهبردی برای به حداقل رساندن عواقب منفی آن مهم است.
